نامهای به مدیران، از دل یک گفتوگوی فکری
مدیران محترم،
سالهاست درباره اقتصاد ایران مینویسیم، تحلیل میکنیم، پیشبینی میکنیم و عدد میسازیم. اما پرسشی که کمتر به آن پرداختهایم این است: مسئله اصلی ما کمبود تحلیل است یا ناتوانی در تصمیمگیری بالغ؟
در یک گفتوگوی صمیمی و غیررسمی با دکتر عبده تبریزی، بیش از آنکه صحبت از شاخصها، بودجه یا سیاستها باشد، آنچه ذهنم را درگیر کرد «نگاه او به تصمیم» بود؛ تصمیمگرفتن در شرایطی که آینده شفاف نیست، داده ناقص است و هزینه خطا واقعی و سنگین است.
این یادداشت روایت یک دیدار نیست؛ تلاشی است برای بازخوانی یک نگاه فکری که امروز بیش از هر زمان دیگری برای مدیران ایرانی ضروری است.
عقلانیت اقتصادی؛ فراتر از عدد و فرمول
اگر بخواهیم نقش دکتر عبده تبریزی را در اقتصاد ایران در یک جمله خلاصه کنیم، شاید دقیقترین توصیف این باشد: نماینده عقلانیتِ محتاط در برابر هیجان تصمیم.
در فضایی که اقتصاد اغلب به میدان واکنشهای سریع، تصمیمهای شتابزده یا تحلیلهای سیاسیشده تبدیل میشود، نگاه او بر چند اصل استوار است:
- پذیرش محدودیتها پیش از صدور نسخه
- احتیاط فعال، نه محافظهکاری فلجکننده
- درک پیوستگی اقتصاد با جامعه، سیاست و رفتار انسان
این نگاه، اقتصاد را از «علمِ پاسخهای سریع» به «هنر تصمیمهای مسئولانه» نزدیک میکند.
اگر این موضوع به وضعیت فعلی کسبوکار شما نزدیک است،میتوانیم در یک گفتوگوی کوتاه، مسیر درست را شفافتر کنیم.
مسئله پنهان مدیران؛ اقتصاد نیست، تصمیم در ابهام است
در تجربه سالها کوچینگ و مشاوره مدیریتی، بارها با یک واقعیت مشترک روبهرو شدهام: بسیاری از مدیران، اقتصاد را عامل مشکل میدانند، اما ریشه چالش جای دیگری است.
- اطلاعات وجود دارد، اما قطعیت نه
- تحلیل هست، اما شهامت تصمیم نیست
- ابزار فراهم است، اما آرامش ذهنی برای انتخاب وجود ندارد
اقتصاد ایران، مانند بسیاری از اقتصادهای ناپایدار، مدیر را ناچار میکند قبل از کاملشدن دادهها تصمیم بگیرد. در این نقطه، دیگر مسئله دانش فنی یا IQ نیست؛ مسئله «بلوغ تصمیم» است.
اقتصاد، آینه روان مدیر است
یکی از نکات کلیدی که در گفتوگو با دکتر عبده تبریزی برایم برجسته شد، این بود که: اقتصاد فقط بیرون از سازمان نیست؛ درون ذهن مدیر هم جریان دارد.
- اقتصاد هیجانی، از مدیر هیجانی زاده میشود.
- اقتصاد بیشازحد محافظهکار، از ترس تصمیم میآید.
- و اقتصاد متعادل، محصول ذهنی است که ریسک را میفهمد، نه انکار میکند.
در کوچینگ مدیران بارها دیدهام:
- ترس از اشتباه، به تعویق دائمی تصمیمها منجر میشود
- میل افراطی به کنترل، سازمان را کند و فرسوده میکند
- و ناتوانی در پذیرش عدم قطعیت، مدیر را مستهلک میسازد
اقتصاد، پیش از آنکه مسئله بازار باشد، مسئله ذهن تصمیمگیر است.
چرا مدیران امروز باید دوباره به «فکر کردن» برگردند؟
مدیران امروز بیش از هر زمان دیگری ابزار دارند: داشبورد، KPI، گزارش، تحلیل لحظهای، هوش مصنوعی.
اما تناقض بزرگ اینجاست:
هرچه ابزار بیشتر شده، جسارت تصمیم کمتر شده است. نگاههایی از جنس نگاه دکتر عبده تبریزی یادآوری میکند که:
- داده جایگزین مسئولیت نمیشود
- هیچ مدلی بار اخلاقی تصمیم را از دوش مدیر برنمیدارد
- و تصمیمگیری، مهارتی انسانی است، نه صرفاً الگوریتمی
مدیری که فقط «درست محاسبه میکند» اما «درست تصمیم نمیگیرد»، سازمانش را بهتدریج فرسوده خواهد کرد.
دکتر عبده تبریزی کیست؟ (رزومه کوتاه)
دکتر عبده تبریزی از شناختهشدهترین اقتصاددانان معاصر ایران است که سالها در حوزههای اقتصاد کلان، بازار سرمایه، سیاستگذاری اقتصادی و مشاوره به نهادهای تصمیمگیر فعالیت داشته است. او بهعنوان یکی از چهرههای مرجع تحلیل اقتصاد ایران شناخته میشود و دیدگاههایش همواره مبتنی بر عقلانیت، احتیاط در تصمیمگیری و پرهیز از هیجان اقتصادی بوده است.
وی با نگاهی میانرشتهای، اقتصاد را صرفاً مجموعهای از اعداد نمیداند، بلکه آن را در پیوند با رفتار انسان، ساختارهای نهادی و مسئولیت اجتماعی مدیران تحلیل میکند؛ رویکردی که او را به مرجعی قابلاعتماد برای مدیران و سیاستگذاران تبدیل کرده است.
جمعبندی؛ یک دعوت آرام به بلوغ تصمیم
این یادداشت قرار نیست نسخه بدهد یا پیشبینی کند. تنها یک دعوت است:
- دعوت به مکث
- دعوت به فکر کردن پیش از واکنش
- دعوت به دیدن اقتصاد، بهعنوان بخشی از بلوغ انسانی مدیر
اقتصاد ایران شاید بهسرعت تغییر نکند، اما نوع تصمیم ما در آن میتواند تغییر کند و گاهی، یک گفتوگوی آرام با یک اقتصاددانِ محتاط، بیش از صد گزارش و نمودار، ما را به اصل مسئله نزدیک میکند:
